ファインマンさんの肩に乗って晴耕雨読の日々

ファインマンを読んで気付いた事そして日常生活の記録

問題 5-6 の解答例

Problem 5-6

Suppose $A$, $B$, and $C$ are the three cartesian components of momentum $p_x$, $p_y$, $p_z$. What is the form of the function $\chi_{a,b,c}(x,y,z)$ ? Using the results of Sec. 5-2, verify the relations obtained in Sec. 5-1.


(解答) § 5-1 に於いて, 式 (5-36) に対応するのは式 (5-6) または式 (5-7) である: $ \def\bra#1{\langle#1|} \def\BK#1#2{\langle #1|#2\rangle} \def\BraKet#1#2#3{\langle#1|#2|#3\rangle} \def\ppdiff#1#2{\frac{\partial #1}{\partial #2}} \def\odiff#1{\frac{d}{d #1}} \def\pdiff#1{\frac{\partial}{\partial #1}} \def\Bppdiff#1#2{\frac{\partial^{2}#1}{\partial #2^{2}}} \def\Bpdiff#1{\frac{\partial^{2}}{\partial #1^{2}}} \def\mb#1{\mathbf{#1}} \def\ds#1{\mbox{${\displaystyle\strut #1}$}} \def\mfrac#1#2{\frac{#1}{#2}} $

\begin{align} F_{a,b,c}&=\int_{-\infty}^{\infty} dx\,\chi_{a,b,c}^{*}(x)\,f(x),\notag\\ \rightarrow\quad \phi(\mb{p})&=\int_{-\infty}^{\infty} d^{3}\mb{r}\,\exp\left[-\frac{i}{\hbar}\mb{p}\cdot\mb{r}\right]\,f(\mb{r})\notag\\ &=\int_{-\infty}^{\infty} dx \int_{-\infty}^{\infty} dy \int_{-\infty}^{\infty} dz\,\exp\left[-\frac{i}{\hbar}(p_x x +p_y y + p_z z)\right]\,f(x,y,z) \label{eq1} \end{align}

従って, 式 (5-33) : g^{*}(x)=\chi^{*}_{a,b,c}(x) に相当する式, 及び式 (5-36) に相当する量 $F_{a,b,c}$ は次であると言える:

\begin{align} &g^{*}(x)=\chi^{*}_{a,b,c}(x)=\exp\left[-\frac{i}{\hbar}\mb{p}\cdot\mb{r}\right]\ \rightarrow\ \chi_{a,b,c}(x,y,z)=\exp\left[\frac{i}{\hbar}\mb{p}\cdot\mb{r}\right], \label{eq2}\\ &F_{a,b,c}=\phi(p_{x},p_{y},p_{z})=\phi(\mb{p}) \label{eq3} \end{align}

式 (5-37) は次であった:

\begin{equation} f(x,y,z)=\sum_{a}\sum_{b}\sum_{c} F_{a,b,c}(a,b,c)\,\chi_{a,b,c}(x,y,z) \tag{5-37} \end{equation}

しかし, この場合には和を積分に置き換えた式とすべきである:

\begin{equation} f(x,y,z)=\int_{-\infty}^{\infty} \frac{d^{3}\mb{p}}{(2\pi\hbar)^{3}}\,F_{a,b,c}(a,b,c)\,\chi_{a,b,c}(x,y,z) \tag{5-37'} \end{equation}

この $f(x,y,z)$ に式 \eqref{eq2}, 式 \eqref{eq3} の各量を代入すると次となる:

\begin{align} f(x,y,z)&=\int_{-\infty}^{\infty} \frac{d^{3}\mb{p}}{(2\pi\hbar)^{3}}\,F_{a,b,c}(a,b,c)\,\chi_{a,b,c}(x,y,z) =\int_{-\infty}^{\infty} \frac{d^{3}\mb{p}}{(2\pi\hbar)^{3}}\,\phi(\mb{p})\,\exp\left[\frac{i}{\hbar}\mb{p}\cdot\mb{r}\right]\notag\\ &=\int_{-\infty}^{\infty} \frac{d^{3}\mb{p}}{(2\pi\hbar)^{3}}\,\exp\left[\frac{i}{\hbar}\mb{p}\cdot\mb{r}\right]\,\phi(\mb{p}) =\psi(\mb{R}) \tag{5-8} \end{align}

よって, 式 (5-7) 即ち式 \eqref{eq1} の逆変換となる式 (5-8) の $\psi(\mb{R})$ に一致することが確認できた.

 次に, 式 (5-35) に相当する式も検討して見よう:

\begin{equation} \int_{-\infty}^{\infty}dx\,\chi^{*}_{a,b,c}(x)\chi_{a^{'},b^{'},c^{'}}(x)=\delta(a-a^{'})\,\delta(b-b^{'})\,\delta(c-c^{'}) \tag{5-35} \end{equation}

この場合は $\chi_{a,b,c}(x)=\chi_{p_x,p_y,p_z}(x,y,z)$ であり, その規格化因子として $(2\pi\hbar)^{-3/2}$ を用いるならば,

\begin{equation} \chi_{p_x,p_y,p_z}(x,y,z)=\frac{1}{(2\pi\hbar)^{3/2}}\exp\left[\frac{i}{\hbar}(p_x x + p_y y + p_z z)\right] =\frac{1}{(2\pi\hbar)^{3/2}}\exp\left[\frac{i}{\hbar}\mb{p}\cdot\mb{r}\right] \label{eq4} \end{equation}

さらに, デルタ関数の定義式の一つである次を用いる:

\begin{equation} \delta(x)=\frac{1}{2\pi}\int_{-\infty}^{\infty} e^{ik x}dk,\quad \delta(ax)=\frac{1}{a}\delta(x),\ \rightarrow\ \int_{-\infty}^{\infty} e^{ipx/\hbar}\,dx=2\pi\hbar\delta(p) \label{eq5} \end{equation}

従って,

\begin{equation} \int_{-\infty}^{\infty}dx\int_{-\infty}^{\infty}dy\int_{-\infty}^{\infty}dz\,\exp\left[\mfrac{i}{\hbar}(p_x x+p_y y+ p_z z)\right] =(2\pi\hbar)^{3}\delta(p_x)\delta(p_y)\delta(p_z) \label{eq6} \end{equation}

上式 \eqref{eq4} と式 \eqref{eq6} を式 (5-35) の左辺に代入すると,

\begin{align} &\int_{-\infty}^{\infty}dx\int_{-\infty}^{\infty}dy\int_{-\infty}^{\infty}dz\,\chi^{*}_{p_{x},p_{y},p_{z}}(x,y,z)\,\chi_{p^{'}_{x},p^{'}_{y},p^{'}_{z}}(x,y,z)\notag\\ &=\int_{-\infty}^{\infty}d^{3}\mb{r}\,\frac{1}{(2\pi\hbar)^{3/2}}\exp\left[-\frac{i}{\hbar}\mb{p}\cdot\mb{r}\right] \frac{1}{(2\pi\hbar)^{3/2}}\exp\left[\frac{i}{\hbar}\mb{p}^{'}\cdot\mb{r}\right]\notag\\ &=\frac{1}{(2\pi\hbar)^{3}}\int_{-\infty}^{\infty}d^{3}\mb{r}\,\exp\left[\frac{i}{\hbar}(\mb{p}^{'}-\mb{p})\cdot\mb{r}\right]\notag\\ &=\frac{1}{(2\pi\hbar)^{3}}(2\pi\hbar)^{3}\delta(p^{'}_x-p_x)\delta(p^{'}_y-p_y)\delta(p^{'}_z-p_z)\notag\\ &=\delta(p^{'}_x-p_x)\delta(p^{'}_y-p_y)\delta(p^{'}_z-p_z)=\delta(p_x-p^{'}_x)\delta(p_y-p^{'}_y)\delta(p_z-p^{'}_z) \label{eq7} \end{align}

よって, 運動量の場合にも式 (5-35) に相当する式が成り立っていることが確認できた.